Aşırı kullanım yaralanması, ani gelişen yaralanmalardan farklı olarak, bir hareketin tekrar tekrar yapılmasına bağlı gelişen yaralanmalardır.
Egzersizler, vücut dokularımız üzerinde belirli bir stres oluştururlar. Strese maruz kalan dokular ise kalınlaşıp kuvvetlenerek adaptasyon gösterirler. Böylece egzersiz yaparak kaslarımız kuvvetlenir, sıkılaşır ve büyürler. Ancak egzersizler dokularımız adaptasyon sağlayamayacak şekilde yapılırsa, bu aşırı yüklenmeler mikroskopik hasarlara yol açabilir. Bu hasarlar da birikerek inflamasyona ve ödeme yol neden olurlar.
Vücudumuzda aşırı kullanım sonucu hasar görebilen dokular şunlardır:
- Kas, tendon ve kas-tendon bileşkesi,
- Yumuşak doku kompartmanları,
- Kemik ve kemiği saran zar,
- Kıkırdak,
- Bursa,
- Sinir lifleri ve
- Çocuklarda büyüme plakları
Aşırı Kullanım Yaralanmaları Nelerdir?
Aşırı kullanım yaralanmaları özellikle sporcularda sık olarak görülmektedir. En sık görülen aşırı kullanım yaralanmaları aşağıda verilmiştir. Ancak bu yaralanmalar yalnıza aşırı kullanım nedeniyle olmaz; akut travma sonucu da oluşabilirler.
- Aşil tendiniti
- Tenisçi dirseği (lateral epikondilit)
- Golfçü dirseği (medial epikondilit)
- De Quervain tenosinoviti
- Karpal tünel sendromu
- Kondromalazi patella
- Bursitler
- İliotibial bant sendromu
- Femoroasetabular sıkışma sendromu
- Menisküs hasarı
- Ayak ön kısmında ağrı – Metatarsalji
- Osgood Schlatter hastalığı – Çocuklarda diz ağrısı
- Plantar fasiit – Ayak tabanı iltihabı
- Osteitis pubis – Sporcularda kasık ağrısı
- Sakroiliak eklem disfonksiyonu
- Shin splint – Kaval kemiği ağrısı
- Rotator kaf sendromu – Omuz yırtığı
- Dejeneratif disk hastalığı
- Kronik hamstring zedelenmesi
- Patellar tendinit, koşucu dizi
- Kas krampları
- Kaburga stres kırığı
Aşırı Kullanım Belirtileri Nelerdir?
- Şişlik veya ödem (her zaman dışarıdan fark edilemeyebilir)
- Dokunmakla hassasiyet
- Kızarıklık
- Etkilenen uzvun istenildiği gibi kullanılamaması
Aşırı kullanım yaralanmasının başlangıç evrelerinde bu belirtiler çok hafif, belli belirsiz olabilir. İlk belirti daha çok sabah saatlerinde fark edilen tutukluk ve ağrıdır. Bu şikayetler biraz hareket ve ısınma ile kaybolur. Ancak aşırı kullanım durumu devam ederse hasar zaman içinde ilerler ve şikayetler artış gösterir. Sonuç olarak günlük yaşamı olumsuz etkileyen kronik ağrı oluşabilir.
Aşırı Kullanım Yaralanmasının 4 Evresi
- Hafif rahatsızlık hissi, genellikle ısınma hareketleri ile kaybolur
- Rahatsızlık hissi ısınma ile kaybolur ancak aktivitenin sonunda yeniden ortaya çıkar.
- Rahatsızlık hissi aktivite sırasında kötüleşir.
- Ağrı ve rahatsızlık süreklidir.
1. evrede şikayetler artış göstermediği sürece aktivitelere devam edilebilir. 2. evrede aktivite yoğunluğu azaltılır ve şikayetler ortadan kaldırılana dek tedavi başlar. 3. ve 4. evrelerde ise aktivite sonlandırılır ve ağrıya neden olan durum saptanıp tedavi edilir.
Aşırı Kullanım Yaralanmasına Yol Açan Durumlar
- Yanlış antrenman teknikleri,
- Olması gerekenden daha erken dönemde egzersiz yoğunluğunu artırmak,
- Kasların yeterli ölçüde kuvvetli ve dayanıklı olmaması,
- Kaslar arası dengesizlikler,
- Zayıf kor stabilitesi,
- Bağ dokunun yeterince esnek olmaması,
- Biyomekanik veya dizilim bozuklukları ve
- uygun olmayan ekipman kullanımı aşırı kullanım yaralanması riskini artırır.
Aşırı Kullanım Yaralanması Nasıl Önlenir?
- Egzersiz öncesi ısınma ve sonrası soğuma hareketleri yapılmalıdır.
- Egzersiz süresi yeterli istirahat ve iyileşmeye izin verecek ölçüde ayarlanmalıdır.
- Spor için o spora özgü doğru ekipmanlar kullanılmalıdır.
- Egzersiz yoğunluğu mesafe, hız, ağırlık gibi parametreler açısından haftada %10’dan fazla arttırılmamalıdır.
- Egzersizler doğru teknikle uygulanmalıdır.
Ağrı hissi, vücudun yanlış giden bir şeyler olduğuna dair sinyal vermesidir. Bu sayede sorunları erkenden fark etmek ve tedavi etmek mümkün olabilmektedir. Ağrı ortaya çıktığında ve artış gösterdiğinde buna rağmen egzersizi daha da zorlamak doğru değildir. Tam iyileşmenin sağlanmasına özen gösterilmelidir.
Aşırı Kullanım Yaralanması Tedavisi
Aşırı kullanım yaralanmalarında şikayetin nedenini doğru tespit etmek önemlidir: Örneğin Yanlış teknik mi kullanılıyor? Spor ekipmanları mı uygun değil? Egzersiz şiddeti mi aniden fazla artırıldı? Bu neden tespit edildikten sonra buna yönelik düzenlemeler yapılmalıdır.
Yaralanma bölgesinde oluşan inflamasyonu ve ödemi azaltmak için istirahat, soğuk uygulama, kompresyon (bandajlama) ve elevasyon kullanılır. Şikayetlerin derecesine göre kademeli olarak aktiviteye geri dönüş çalışmaları başlar.
