Eklem iltihabı (tıp dilinde artrit), halk arasında romatizma veya eklem romatizması olarak da bilinir. Artrit, tek bir hastalık değildir ve onlarca farklı çeşidi vardır. Romatizmal hastalıklar, enfeksiyonlar veya travmalar artrit gelişimine neden olabilir.
Eklem ağrısı, artrit için tek başına yeterli bir belirti değildir. Artritte eklem ağrısının yanı sıra eklemde şişlik (ödem), hareket kısıtlılığı, ısı artışı, kızarıklık ve tutukluk gibi belirtiler de görülür. Bu belirtiler içinde en belirleyici olan ödemdir. Ödem dışarıdan fark edilemiyorsa ultrasonografi veya emar (MR) gibi görüntüleme yöntemleri ile tespit edilebilir.
Eklem Nedir?
Eklem, iki kemiği birbirine bağlayan ve kemiklerin belirli sınırlar içinde hareket etmesini sağlayan bir yapıdır. Örneğin el bileği eklemi, parmak eklemleri veya dirsek, omuz, diz, kalça ve ayak bileği eklemleri herkesin bildiği başlıca eklemlerdir. Vücudumuzda faset eklem ve sakroiliak eklem gibi daha az bilinen başka pek çok eklem daha vardır.
Çoğu eklemin sınırlarını eklem kapsülü denilen kuvvetli bir bağ dokusu oluşturur. Eklem kapsülü, eklemin anatomik bütünlüğünü sağlar. Eklem içinde eklem sıvısı denilen (sinoviyal sıvı) kayganlaştırıcı nitelikte bir sıvı bulunur. Bu sıvı eklem hareketini kolaylaştırır.
İlginizi Çekebilir : “Eklem Sıvısı Azalması Nedir?“
Kemiklerin ekleme bakan yüzlerinde ince bir kıkırdak tabakası vardır. Kıkırdak doku, kemiklerin birbiri üstünde sürtünmeden hareket etmesini sağlar. Kıkırdak doku eklem iltihabı, romatizma, travma veya kireçlenme (osteoartrit) sonucu hasarlanabilir. Kıkırdak doku hasarlanırsa hareket sırasında sürtünme, öğütülme hissi, çıtırtı, kütleme, takılma gibi şikayetler görülebilir.
Kemikler birbirlerine ligaman denilen kuvvetli bağlarla tutunurlar. Diz eklemindeki ön çapraz bağ en bilinen ligamandır. Her eklemde bunun gibi sağlamlık veren bağlar vardır.
Kemiklerin hareketi kaslar vasıtası ile sağlanır. Kaslar tendon denilen uzantıları ile kemiğe tutunurlar. Kasların uyguladığı gerim, eklemin sağlamlığına büyük katkı sağlar. Örneğin omuz ekleminin yerinde kalmasında kasların katkısı büyüktür. Diz eklemi için de bacak kasları çok önemlidir. Diz kireçlenmesinde bacak kasları güçlendirilirse eklemin sağlamlığı artar ve ağrılar azalabilir. Kaslar zayıf olursa kuvvetlerin büyük kısmı bağ, kıkırdak, kapsül gibi yapılara biner ve zedelenme riski artar.
Artrit Çeşitleri Nelerdir?
Eklem iltihabının en sık nedeni halk arasında kireçlenme olarak adlandırılan osteoartrittir. Osteoartrit genellikle yaşlanma ile ilişkili bir sorundur. Diğer artrit nedenleri ise genellikle “iltihaplı romatizma” şeklinde bilinir:
- Romatoid artrit,
- Ankilozan spondilit,
- Sedef romatizması,
- Gut hastalığı,
- Kalsiyum kristal hastalıkları,
- Lupus eritematozus,
- Palindromik romatizma,
- Juvenil idiyopatik artrit,
- Ailevi akdeniz ateşi,
- Behçet hastalığı gibi çok sayıda romatizmal hastalık mevcuttur.
Her bir romatizmal hastalıkta eklem tutulumu farklılık gösterebilir. Sağ ve sol taraftaki eklemler simetrik olarak etkilenebilir veya tek taraflı tutulum görülebilir. Parmak eklemi gibi küçük eklemler tutulabilir veya diz, kalça gibi büyük eklemler etkilenebilir. Eklemde ciddi tahribat ve şekil bozukluğu olabilir veya olmayabilir. Bazı romatizmal hastalıklarda eklem tutulumunun yanında böbrek, akciğer, damar gibi iç organlar da etkilenebilir.
Ne Zaman Doktora Görünmek Gerekir?
Eklem ağrısı sık görülen bir sorundur. Hemen herkes belli dönemlerde çeşitli ağrılardan yakınabilir. Eklem ağrısı sanılan her durum aslında eklemden kaynaklanmaz. Örneğin omuz ağrılarının çoğu eklemin çevresindeki kas lifleri ve tendonlardan kaynaklanır.
Hangi durumlarda şikayetleri ciddiye almak ve romatizma açısından şüphelenmek gerekir?
- En önemli kriterlerden biri şikayetlerin sürekliliğidir. Egzersiz, zorlama, üşütme gibi nedenlerle oluşan ağrılar genelde birkaç günde azalarak kaybolur. Birkaç günden uzun süren ve azalmayan ağrılarda doktora başvurabilirsiniz.
- Diğer bir önemli belirti ödem veya şişlik olmasıdır. Herhangi bir yaralanma, burkulma, darbe, zorlama olmaksızın kendi kendine eklemin şişmesi romatizma açısından araştırılmalıdır.
- Eklem şişliği mikrobik bir enfeksiyon (septik artrit) nedeniyle de gelişebilir ki bu acil tedavi gerektirir. Ateş, halsizlik gibi belirtiler varsa gecikmeden doktora başvurulmalıdır.
- Ayrıca eklem şikayetleri günlük yaşamınızı etkiler düzeyde ise de mutlaka doktora görünmelisiniz. El bileği ağrısı nedenli kavanoz kapağı açamama, yiyecek hazırlarken zorlanma, eşya taşıyamama günlük yaşam etkilenmesine örnek olarak verilebilir.
- Şikayetlerin istirahat sonrası ve sabah daha fazla olması, biraz hareket edip ısınınca azalması romatizmayı işaret ediyor olabilir.
Eklem iltihabı veya romatizmadan şüpheleniyorsanız fizik tedavi ve rehabilitasyon ya da romatoloji doktoruna muayene olabilirsiniz.
Artrit ile Karıştırılan Hastalıklar
- Yaygın kas ağrısına neden olan fibromiyalji, halk arasında kas romatizması veya yumuşak doku romatizması olarak da bilinir ancak artrite neden olmaz.
- Yaşlılarda, özellikle omuz ve kalçalarda kas ağrısı ve tutukluk yapan bir romatizma türü olan polimiyaljiya romatika da artrit yapmaz.
- Eklem çevresindeki tendonların iltihabı olan tendinitler sıklıkla artrit ile karıştırılır.
- Bel ve boyun fıtığı gibi omurga sorunları omuz, kalça gibi eklemlere yansıyan ağrılar yapabilir.
- Karpal tünel sendromu el bileğinde median sinirin sıkışıp zedelendiği bir sorundur ve el ağrısı yapıp romatizma ile karışabilir.
Artrit Nasıl Tedavi Edilir?
Öncelikle olayın gerçekten artrit olup olmadığı, artrit ise hangi hastalığa bağlı olarak geliştiği tespit edilir. Hastalığın tanısına göre çeşitli ilaç tedavilerine başlanır.
- Romatoid artrit gibi iltihaplı romatizmal hastalıklarda, ilaç tedavisine erken başlayıp hastalığı kontrol altına almak ilerde sakatlık gelişmemesi için çok önemlidir.
- Enfeksiyon varsa antibiyotik tedavisi verilir.
- Eklem sıvısının iğne ile çekilip boşaltılması hem şikayetleri rahatlatır hem de analiz yapılarak tanının netleşmesine yardım eder.
- Romatizma ve osteoartritte kortizon iğneleri iltihabı azaltabilir.
- Ödem belirginse soğuk uygulama yararlı olabilir.
- Fizik tedavide eklem çevresi kasları esnetip kuvvetlendiren egzersizlerin uygulanması hem ağrının azalması hem de fonksiyonun korunması açısından tavsiye edilir.
En önemlisi romatizmal hastalık tanısı konulan kişiler hastalıklarının tam olarak ne olduğunu öğrenmeli, hangi ilaçları kullandığını bilmelidir. Şikayetlerin ortaya çıkış sırası, yapılan tetkikler ve verilen tedavileri içeren bir dosya oluşturulması yararlı olabilir. Çünkü çoğu romatizmal hastalık kısa sürede kaybolmaz. Takip ve tedavi süreci yıllarla ölçülür, bazen ömür boyu devam eder.
