Beyin Kanaması

Tüm inmelerin %10-15’i beyin kanaması nedeniyle olur (diğer inmeler damar tıkanmasına bağlıdır). Beyin kanaması, beyindeki damarlardan birinin yırtılması ve etrafa kanama yapması ile olur. Bu kanama beyin hücrelerinin ölümüne yol açar. Uzun dönemli takiplerde kanama veya damar tıkanıklığına bağlı felçlerin sonuçları benzerdir. Ancak beyin kanamalarının ilk 1 aydaki ölüm oranı %40’lara varmaktadır ki bu, damar tıkanıklığına bağlı inmelere göre 4-5 kat daha fazladır (1).

Hastalığın Anatomisi

Kan beyin dokularını zedeler ve ödem birikimine yol açar. Kanama olmasına hemoraji, kanın birikerek kitle etkisi oluşturmasına hematom denir. Kanamaya bağlı ödem geliştikçe kafa içi basınç artar, beynin kan akımı azalır ve sinir hücreleri zarar görür.

Beyin kanaması beyin dokusunun içinde, beyin ve onu saran zarlar arasında, beyni saran zarlar arasında veya beyin zarları ile kafatası arasında olabilir. “Hemoraji” olarak sınıflanan beyin kanamaları:

• Beyin dokusunun içindeki kanamalara intraserebral hemoraji denir. Beyin dokusunun ağrı hissi yoktur, bu tür kanamalarda genelde ağrı olmaz. Sıklıkla yüksek kan basıncı kaynaklı oluşur. Kişide inme (felç) belirtileri yapar. İntraserebral hemorajiler, beyin dokusunun direkt içine (intraparankimal) veya beyin içindeki boşluklara (intraventriküler) kanama olmasına göre ikiye ayrılır.
• Beyin ve onu saran zarlar arasındaki kanamaya subraknoid hemoraji denir. Damar baloncuğuna bağlı kanamalar bu tiptir. Beyni saran zarların ağrı hissi vardır. Subaraknoid kanamalar şiddetli baş ağrısı yapar. Beyin zarlarının etkilenmesine bağlı olarak kişi sabit yatmak ister, boynu rahat hareket ettirilemez, “ense sertliği” denilen belirti oluşur.

Beyin zarları  ile kafatası arasındaki kanamalar için “hematom” terimi kullanılır. Bunlar beyni en dıştan saran “dura” zarının iç veya dış kısmında olmasına göre subdural veya epidural hematom olarak sınıflanır. Hematomlar daha çok travma kaynaklı oluşur.

Beyin kanaması kimlerde görülür? Neden olur?

• Kafa travması: 50 yaşından gençlerde beyin kanamasının en sık nedeni travmadır.
• Kan basıncı yüksekliği: Yetişkinlerde kendiliğinden olan beyin kanamalarının en sık nedenidir. Kan basıncının uzun süre yüksek seyretmesi damar duvarlarını zayıflatır. Kontrolsüz hipertansiyon, beyin kanamalarının en sık önlenebilir nedenidir.
• Damar baloncuğu (anevrizma): Atardamar duvarındaki zayıflık nedeniyle baloncuk oluşur. Patlayıp beyin kanaması ve inme yapabilir.
• Kan damarı anormallikleri (arteriyovenöz malformasyonlar): Beyindeki atar ve toplar damarların doğuştan anormal şekilli ve zayıf olması.
• Kanama bozuklukları: Hemofili ve orak hücreli anemi gibi durumlar. Kan sulandırıcı ilaçlar gereken kontroller aksatılırsa kanamaya yatkınlık yapabilir.
• Karaciğer hastalıkları: Kanın pıhtılaşma özelliğini sağlayan proteinler karaciğerde üretilir. Karaciğer yetmezliğinde bu proteinler azaldığından kanamaya yatkınlık olur.
• Damar duvarında amiloid denilen protein birikimi damar duvarlarını zayıflatır. Yaşlılarda ve yüksek tansiyonlularda daha sık görülür (2).
• Beyinde tümör olması kanama riskini arttırabilir.

Beyin kanaması önlenebilir mi?

Beyin kanamalarının nedenlerinin bir kısmı değiştirilebilir niteliktedir (2):

• Hipertansiyon hastalığının tedavi edilmesi
• Sigara içilmemesi
• Fazla alkol tüketiminden kaçınmak
• Yüksek kolesterolün tedavi edilmesi
• Kan sulandırıcı ilaç kullanması gereken kişilerin kontrollerini ihmal etmemesi ve doktorlarının önerilerine uyması
• Yaşlılarda düşme riskini azaltıcı önlemler
• Araba kullanırken emniyet kemerinin takılması
• Motosiklet veya bisiklet kullanırken kask takılması
• Damar baloncuğu olduğu bilinen ve belli şartları sağlayan kişilerde beyin kanaması oluşmasını önleme amacıyla yapılan ameliyatlar

Hangi şikayetlere yol açar?

Beyin kanaması, kanamanın yeri ve şiddetine göre değişik belirtilere yol açabilir. Örneğin beynin konuşma merkezini etkileyen bir kanama konuşma güçlüğü yapabilir. Bu belirtiler aniden gelişebilir ya da günler içinde aşikar hale gelebilir. Beyin kanaması hayati bir durumdur ve mutlaka acil servise başvurulması gerekir. Ancak bu şikayetlerin beyin kanamasına özel olmadığını, daha farklı sebepleri olabileceğini de belirtelim. Aşağıdaki durumlar beyin kanaması belirtisi olabilir:

• Ani başlayan çok şiddetli baş ağrısı
• Bilinç kaybı, koma
• Dikkatte azalma, uykuya meyil
• Kol ya da bacakta kuvvetsizlik
• Uyuşma veya karıncalanma
• Epilepsi hastalığı olmayan birinde ilk defa nöbet görülmesi
• Bulantı veya kusma
• Görme değişiklikleri
• Tat hissinin değişmesi
• Konuşma veya söylenenleri anlama güçlüğü
• Okuma veya yazma güçlüğü
• Yutmada zorlanma
• El ince becerilerinde zayıflama, yeni başlayan titremeler
• Denge kaybı

Beyin kanamasına nasıl tanı konulur?

Öykü ve fizik muayene sonucu beyin kanaması şüphesi oluştuğunda ilk önce beynin bilgisayarlı tomografi filmi (BT) çekilir. Beyinde kanama varsa BT’de görülür. Genelde beyin kanaması ve beyin damar tıkanıklığı ya da beyne pıhtı atması sadece muayene ile birbirinden ayırt edilemez ve mutlaka görüntüleme yapılması gerekir. Bu üç durum da inme ve felç sebebi olabilir. Ancak beyin kanaması ile damar tıkanıklığına bağlı felcin tedavileri farklılıklar gösterir. Beyin kanaması tomografide belli olur, eğer tomografi normal görüntü veriyorsa, damar tıkanıklığı durumları olabilir. Bunu görmek için diffüzyon MRG (emar) çekmek gerekir. Beyin kanaması olduğu BT’de anlaşılan hastada damar yapılarını ve kanamayı daha iyi görmek için anjiyografi gerekebilir.

Başka hangi hastalıklarla karışabilir?

Kan şekerinin aniden düşmesi (hipoglisemi), kan şekerinin aşırı yüksek olması, aşırı yüksek tansiyon, beyin kanserleri, beyin zarlarının veya beyin dokusunun enfeksiyonu, migren, kandaki tuz oranının çok fazla veya az olması, geçici inme, damar tıkanıklığına bağlı inme, beyne pıhtı atması gibi durumlar beyin kanaması ile karışan belirtilere neden olabilir.

Tedavisi nasıl olur?

Beyin kanamasının tedavisi kanamanın sebebi, yeri ve şiddetine göre değişiklik gösterir. Öncelikle hastanın kan basıncı ve solunum gibi yaşamsal fonksiyonları kontrol altına alınır. Damar yolu açılır. Ağrı kesici, kortizon, idrar söktürücü, nöbet önleyiciler gibi ilaç tedavileri uygulanabilir. Kan oksijen düzeyi, kafa içi basınç gibi parametreler yakından izlenir. Bunun için hasta yoğun bakıma yatırılabilir. Kanamayı durdurmak ve ödemi rahatlatmak için ameliyat gerekebilir.

Hastalık nasıl seyreder?

İyileşme beyin kanaması şiddeti ve ödem miktarından etkilenir. Bazı kişiler tamamen düzelir. Ancak ölüm, koma, felç, nöbet gelişmesi gibi istenmeyen sonuçları da olabilir. İlk günlerdeki hayati tehlikeyi atlatan ve beyin kanamasına bağlı felç gelişen kişilerin düzelmesi aylar süren bir rehabilitasyon süreci gerektirebilir.

Referanslar:

1. Lloyd-Jones D, Adams RJ, Brown TM, et al. Heart disease and stroke statisticse2010 update. A report from the American Heart Association. Circulation 2010;121:e46e215.
2. An SJ, Kim TJ, Yoon B-W. Epidemiology, Risk Factors, and Clinical Features of Intracerebral Hemorrhage: An Update. Journal of Stroke. 2017;19(1):3-10.