Sağ tarafta beyin damarı tıkanıklığı vücudun sol tarafında felce yol açar. Beyin damar tıkanıklığına bağlı beyin hasarına inme denilir. Beyin sağ ve sol yarı küreden (hemisferden) oluşur. Sağ taraftaki beyin damarı tıkanıklığı beynin sağ yarı küresini etkiler. Sağ beyin yarı küresi çoğu kişide non-dominanttır. Yani konuşma, yazma, söylenen ve okunan ifadeleri anlama işini çoğunlukla üstlenmez. İnsanların %90’ında sol beyin yarı küresi bu anlamda dominanttır. Sağ beyin yarı küresi ise görsel uzaysal ve dokunsal sinyalleri analiz etmede ve ses tonlamalarını ayırt etmede daha üstündür. Sol tarafı felçli hastalardaki sorunları fark etmek ve başa çıkmak hasta yakınları için biraz zor olabilir.
Beynin sağ yarı küresindeki hasarlanma vücudun sol tarafındaki kaslarda güçsüzlük yapar. Buna hemipleji veya hemiparezi denilir. “Pleji” tam felç, “parezi” kısmi felç anlamında kullanılır. Sağ taraftaki beyin damarı tıkanıklığında sol kol, bacak ve yüz kasları güçsüz düşebilir. Tıkanan damara bağlı olarak sadece kol, sadece bacak veya yüz ya da hepsi birden etkilenebilir. İnmelerin %80’inde bir vücut yarısında güçsüzlük veya tam hareketsizlik oluşur.
Beynin sağ tarafında damarı tıkanıklığı neden olur?
Damar kireçlenmesi (ateroskleroz), hipertansiyon, hiperkolesterolemi, şeker hastalığı, sigara içiciliği, kalpte ritim bozukluğu, hareketsiz yaşam, genetik faktörler, ileri yaş gibi nedenler beyin damarı tıkanıklığı oluşma riskini arttırmaktadır.
Sağ tarafta beyin damarı tıkanıklığı belirtileri
- Vücudun sol yanında güçsüzlük (kısmi felç) veya tam hareket kaybı (tam felç). Yüzün sol yanındaki kaslar, sol kol ve bacak kasları etkilenebilir. Sağ orta serebral arter (sağ MCA) tıkanıklığı olduğunda yüzün sol yarısı ve sol kol daha fazla etkilenir. Sağ ön serebral arter (sağ ACA) tıkanıklığı olduğunda sol bacak daha fazla etkilenir.
- Vücudun sol yanında uyuşma
- Görmede bozulma. Her iki gözün görme alanının sol yarısı kaybolabilir. Sanki gözlüğün her iki camının sadece sol tarafı kapatılmış gibi düşünebilirsiniz. Bu soruna hemianopi denilir.
- Kişi vücudun sol tarafının ve sol taraftaki çevrenin farkına varamayabilir. Sol kol ve bacağına, yüzünün sol yanına dikkat etmez. Bu soruna ihmal sendromu denilir.
- Kişinin uzay ve zaman algısı bozulabilir. Cisimlerin derinlik, büyüklük ve rengini değerlendirme yetisinde kısıtlanmalar olabilir.
- Sağ tarafta beyin damarı tıkanıklığında kişi kendi hastalığı, sorunları ve davranışlarına yönelik iç görüsünü kaybedebilir. Hastalığının farkında olmayabilir. Bu nedenle fazla endişe etmez.
- Kendi becerilerini olduğundan iyi görür.
- Sosyal ilişki becerisi azalabilir, sosyal durumları anlamayabilir.
- Konuşmaları gerçek anlamıyla anlar, şaka, mecaz, deyimleri anlamakta zorlanabilir.
- Ses tonlamalarının içerdiği öfke, rahatlama, üzüntü, sevinç gibi duyguları anlayamayabilir.
- İnsanların yüzlerini tanıması zorlaşabilir (prosopagnozi).
- Cisimleri veya manzaraları bir bütün olarak görmesi zorlaşabilir.
- Kıyafetleri hangi sırayla giymesi gerektiğini karıştırabilir.
- Davranışları hızlı, dürtüsel ve bazen uygunsuz olabilir. Kendini kontrol etme becerisi azalır. Hızlı duygu değişimleri olabilir (emosyonel labilite).
- Diğer insanlar için empati yeteneği bozulabilir.
- Kolayca ve bazen uygunsuz durumlarda cinsel olarak uyarılabilir.
Sağ taraftaki beyin damarı tıkanıklığı nasıl tedavi edilir?
İnmede akut ve kronik dönem tedaviler bulunmaktadır. İlk saatler içinde inme merkezine ulaştırılan hastalara durumları müsaitse pıhtı eritici ilaçlar verilebilir ve inmeyi daha hafif atlatmaları sağlanabilir. Hayati fonksiyonları kontrol altına alan tedaviler uygulanır. Beyin damarı tıkanıklığının nedeni ve risk faktörleri belirlenerek ikinci kez felç geçirmesini önleyici tedaviler başlanır. Hemen ardından, tercihen 1-2. günden sonra fizik tedavi ve rehabilitasyon uygulamaları başlanır. İnme rehabilitasyonu bir ekip işidir ve bu alanda uzmanlaşmış fizik tedavi ve rehabilitasyon kliniklerinde yapılması durumunda en verimli şekilde uygulanır. Nörorehabilitasyon teknikleri uygulanır. Robotik cihazlarla erken dönemde yürüme, kol ve bacak egzersizleri bol tekrarla yoğun şekilde yapılabilir. Sağ taraf beyin damarı tıkanıklığı tedavisinde aileye de büyük görev düşmektedir.