Baston orta derecede yürüme zorluğu olan kişilerce kullanılan bir yardımcı araçtır. Yürüme bozukluğu denge, kas kuvveti ya da kemik ve eklem problemlerine bağlı gelişebilir. Sorunun tipine göre önerilen baston tasarımları da farklılaşır. Bu yazımızda hangi baston neye göre seçilir ve baston nasıl kullanılır sorularını cevapladık.
- Standart baston: Görme, işitme, vücut pozisyon hissi veya denge sistemini etkileyen hafif duyu veya koordinasyon sorunlarında önerilir. Yerle fazladan temas sağlayarak kişinin yürüyüşünü stabilize eder.
- Dengeli baston: Bu baston kişinin etkilenmiş tarafı veya uzvuna tam olarak yük veremediği diz veya kalça kireçlenmesi gibi durumlarda önerilir. Bastonun şaftı boyunca yüklenmeye müsattir.
- Dört ayaklı dengeli baston: Hemipleji gibi ciddi anlamda yük taşıması gereken durumlarda bu baston tipi önerilir.
Baston dışında kanadyen, koltuk değneği, walker gibi başka yürümeye yardımcı araçlar da vardır. Bunlardan hangisinin tercih edileceği kişinin kol kuvveti, dengesi, koordinasyonu, genel kondüsyonu, engellilik düzeyi, bilişsel fonksiyonları gibi faktörlere bağlıdır.
Ağırlık taşıma ve denge kurma için iki kolunu da kullanması gereken kişilerde walker veya bir çift koltuk değneği gerekirken, tek kolu kullanmanın yeterli olduğu kişiler için baston uygun bir seçenektir. Bunun yanında yardımcı aracın taşıması gereken yük miktarı da önemli bir faktördür.
Baston kullanan pek çok kişi bir taraftaki bacakları üzerine yük veremez. Diz veya kalça kireçlenmesi nedeniyle yük verince ağrı artabilir; yürüme sırasında sorunlu tarafa basma süresi kısalır, antaljik yürüyüş denilen yürüyüş tipi gelişir. Bastondan destek alınarak yürüme kolaylaşabilir.
Hastanın bastondan yarar görüp görmeyeceği basit bir yöntemle test edilebilir. Eğer tıpkı baston gibi bir elinden tutulması ile rahat yürüyorsa baston kullanımı uygun olabilir. Yürürken iki elinden de tutmak gerekiyorsa walker daha iyi bir seçenektir.
İlginizi Çekebilir: Felçten Sonra Tekrar Yürümek
Baston Boyu Ne Kadar Olmalı?
İdeal olarak bastonun ucu ayak parmaklarından 15 cm uzakta tutulurken dirsek 20-30 derece bükülmelidir. Bu bükme derecesi bastonla yürürken dirseğin etkili kullanımına izin verir. Yürüme döngüsü boyunca kol uzayıp kısalır ve şoku emer. Dirseğin bükülme açısı gonyometri ile ölçülebilir.
Baston boyunu belirlemenin diğer bir yolu hasta dik ve elleri yanda serbest dururken yapılan ölçüme dayanır. Bu pozisyonda baston el bileği çizgisine kadar veya uyluk kemiğinin büyük trokanter çıkıntısına dek gelmelidir. Ölçüm sırasında kişi uygun ayakkabı giymelidir.
Baston Nasıl Kullanılır?
Çoğu kişi doktor veya fizyoterapiste danışmadan baston alıp kullanmaktadır. Ancak bu durum yanlış baston seçmine neden olabilir.
Baston etkilenen tarafın karşısında tutulmalı, yürürken etkilenen tarafla eş zamanlı hareket ettirilmelidir. Örneğin sol bacakta sorun varsa baston sağ el ile tutulmalıdır. Böylece normal yürüme taklit edilebilir, dege ve ağırlık aktarımı iyileşir. Baston bir kişinin vücut ağırlığının %25 kadarını rahatlıkla taşıyabilir.
İlginizi Çekebilir: 5 Adımda İnme Tedavisi
Baston ile Sandalyeden ayağa kalkmak
Oturma pozisyonundan ayağa kalkarken baston sağlam tarafa yerleştirilir. Önce sandalyenin kenarına gelinir, baston tutulur, sağlam bacağa ve bastona yük verilir, ayağa kalkılır. Baston etkilenmiş ayağın 5 cm önüne, 15 cm dış yanına basmalıdır.
Bastonla üç nokta veya iki nokta yürüyüşü yapılabilir.
Üç nokta yürüyüşü
- Hasta bastonu yaklaşık 30-45 cm öne ilerletirken sağlam ve etkilenmiş taraflara ağırlığını paylaştırmalıdır.
- Daha sonra zayıf ayağını öne iletir.
- Hasta ağırlığını sağlam tarafından zayıf tarafa ve bastona aktarır. Ardından sağlam ayağını zayıf ayağının yanına ilerletir.
İki nokta yürüyüşü
- Hasta sağlam ve etkilenmiş taraflara ağırlığını paylaştırmalıdır.
- Hasta baston ve zayıf tarafını beraber ilerletir, yana eğilmeyi önlemek için bastonu vücuduna yakın tutar.
- Vücut ağırlığını öne, bastona doğru aktarırken sağlam bacağını öne ilerletir.
Baston İle Sandalyeye oturmak
- Hasta sandalyeye (veya yatağa) yaklaşır. Sağlam tarafına doğru küçük bir daire çizerek sırtını sandalyeye döndürür.
- Bacaklarının arkasında sandalyeyi hissedene kadar sandalyeye geri geri yaklaşır.
- Elleriyle teker teker destek alır.
- Kontrollü bir şekilde oturur.
Baston İle Merdiven çıkıp inmek
- Merdiven çıkarken önce sağlam taraf yukarı ilerletilir. Vücut ağırlığı sağlam tarafa aktarılırken etkilenmiş bacak ve baston aynı basamağa kaldırılır.
- Vücut ağırlığı sağlam bacağa aktarılır. Merdivenden aşağı inerken önce etkilenmiş bacak ve baston indirilir. Daha sonra sağlam bacak aynı basamağa indirilir.
Okumaya Devam Edin: Kas Erimesi / Sarkopeni Neden Olur?
Bu makale Doktorfizik Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmış ve onaylanmıştır.